عيد فطر

 منابع مقالہ : کتاب تفسير و شرح صحيفه سجاديه    ج‏11   نوشتہ : حضرت آیت اللہ حسین انصاریان 

بدان كه نام‏هاى عيد چهار چيز است:

در فارسى به روز عيد، جشن مى‏گويند.

گفته‏اند: عيد روزى است كه در آن اجتماع باشد و برگرفته از عود به معنى بازگشتن است. از آن جهت عيد ناميده شده است كه در آن از اندوه به شادى باز مى‏گردند و آن روز براى همه مردم روز شادى است، مگر نمى‏بينيد كه در روز عيد زندانيان را كيفر و مؤاخذه نمى‏كنند و پرندگان را شكار نمى‏كنند و جانوران وحشى را نمى‏گيرد و كودكان را به مدرسه نمى‏فرستند.

و هم گفته‏اند: از اين جهت به آن نام عيد داده‏اند كه هر انسانى به آنچه كه خداوند به او وعده داده است، در اين روز مى‏رسد.

و نيز گفته‏اند: از اين جهت عيد مى‏گويند كه انسان‏ها در آن روز به توبه و دعا به پيشگاه خداوند برمى‏گردند و خداوند هم به عطا و بخشش به ايشان برمى‏گردد.

و هم گفته‏اند: از اين سبب به آن عيد مى‏گويند كه خداوند به بندگان مؤمن خود فايده‏هاى نيكو و منفعت‏هاى بزرگ و عطيّه و بخشش‏هاى فراوان ارزانى مى‏دارد.

يوم الزّينة (روز جشن) كه خداوند در سوره طه در حكايت موسى عليه السلام فرمود:

قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزّينَةِ وَ أَن يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى» «1»

موسى گفت: وعده‏گاه شما روز جشن است [روزى كه‏] همه مردم را پيش از ظهر گرد هم مى‏آورند.

يعنى روز عيد آنان كه در آن روز از همه جا آمده و در آنجا جمع مى‏شدند، همان طور كه يوم الدّين به معناى روز جزاست.

عيد فطر زمان روزه گشايى، از اعياد بزرگ اسلامى است كه در آن روز درهاى رحمت و بركت و پاداش و عيدى به سوى مسلمانان گشوده مى‏شود و عبادت و تلاش روزه‏دار مورد سپاس پروردگار قرار مى‏گيرد.

در آن روز خجسته شور و حالى برپا مى‏گردد؛ فرشتگان فوج فوج به سوى زمين براى تبرّك و شاد باش پراكنده مى‏شوند و بوى عطر خوشى از الطاف الهى در سراسر زمين گسترده مى‏شود؛ زيرا اين روز، عيد فطر است و انسان‏ها به پاس يك‏ ماه بندگى و صبر، آمرزش خداوند را هديه مى‏گيرند.

امام باقر عليه السلام از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در توصيف ماه شوّال نقل مى‏فرمايد:

هر گاه هلال ماه شوّال طلوع كند به مؤمنان ندا مى‏رسد، بشتابيد براى دريافت جايزه‏هاى خود كه اين روز، روزه جايزه است.

سپس حضرت فرمود: سوگند به آن كسى كه جانم در دست اوست كه اين جايزه‏ها درهم و دينار نيست. «2» امام على عليه السلام فرمود: رسول اللّه صلى الله عليه و آله در خطبه شعبانيه معروف؛ اوضاع روز عيد فطر را چنين شرح فرمود:

بامداد عيد فطر، خداوند فرشتگان را به همه سرزمين‏ها مى‏فرستد. آنان به زمين فرود مى‏آيند و بر دهانه كوچه‏ها و راه‏ها مى‏ايستند و با صدايى كه آن را همه آفريده‏هاى خدا جز جنّ و آدميان مى‏شنوند، مى‏گويند: اى امّت محمد! براى نمازگزاردن، به پيشگاه خداوند كريم برويد كه از گناهان بزرگ عفو مى‏كند و پاداش‏هاى گران عنايت مى‏كند.

و چون در محل نماز عيد حاضر مى‏شوند، خداوند متعال به فرشتگان مى‏فرمايد:

اى فرشتگان من! مزد كارگر چون كار خود را انجام مى‏دهد چگونه است؟

آنان عرضه مى‏دارند: پروردگارا! بايد مزدش كامل پرداخت شود.

خداوند مى‏فرمايد: شما را گواه مى‏گيرم كه من پاداش روزه رمضان و نمازشان را، خشنودى و آمرزش خود از ايشان قرار دادم و خداوند خطاب به بندگان خويش مى‏فرمايد:

اى بندگان من! هر چه مى‏خواهيد از من بخواهيد كه سوگند به عزّت و جلال‏ خودم كه امروز در اين اجتماع خويش، هر چه براى دنيا و آخرت خود بخواهيد عطا مى‏كنم؛ و سوگند به عزّت خودم تا آنگاه كه مراقب باشيد، اسرار شما را پوشيده مى‏دارم و شما را در پناه مى‏گيرم و رسوا نمى‏كنم. باز گرديد كه آمرزيده شديد. همانا مرا خشنود كرديد و من از شما خشنود شدم؛ پس فرشتگان شاد مى‏شوند و از اينكه خداوند در روز عيد فطر، چنين نعمت‏هايى به بندگان خود در اين امّت ارزانى فرموده است: بشارت و تبريك مى‏دهند. «3» حضرت على عليه السلام در بعضى از اعياد فطر، فرمود:

انَّما هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيامَهُ وَ شَكَرَ قِيامَهُ وَ كُلُّ يَوْمٍ لايُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ يَوْمُ عِيدٍ. «4»

اين عيد است براى كسى كه خداوند روزه‏اش را قبول و نمازش را سپاس نهاده، و هر روزى كه خداوند در آن نافرمانى نشود، روز عيد است.

امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد: اميرمؤمنان على عليه السلام در روز عيد فطر خطبه‏اى ايراد فرمود كه در فرازى از آن آمده است:

اى مردم! همانا اين روز شما؛ روزى است كه در آن نيكوكاران پاداش دريافت مى‏كنند و هرزه كاران زيان مى‏بينند و شباهت بسيارى به روز قيامت دارد. پس با بيرون آمدن از خانه‏هاى خود به سوى عبادتگاه‏هايتان، به ياد آن روزى افتيد كه از گورهايتان به سوى پروردگار بيرون مى‏آييد و از ايستادن در جايگاه نماز به ياد آن روزى باشيد كه در پيشگاه پروردگارتان مى‏ايستيد و از بازگشتن به سوى خانه‏هايتان آن روزى را ياد آوريد كه به خانه‏هاى خود در بهشت و جهنّم باز مى‏گرديد. اى بندگان خدا! كمترين چيزى‏ كه براى مردان و زنان روزه‏گير مى‏باشد اين است كه: فرشته‏اى در آخرين روز ماه رمضان ندا مى‏دهد كه اى بندگان خدا! بر شما مژده باد كه گناهان گذشته شما آمرزيده شد؛ بنگريد در آينده چگونه خواهيد بود. «5» عيد فطر از خواسته‏هاى بارز پروردگار است كه گرد آمدن مردم را براى حمد و ستايش خود، دوست مى‏دارد.

فضل بن شاذان مى‏گويد: شنيدم كه امام رضا عليه السلام مى‏فرمود:

روز فطر، عيد قرار داده شد تا براى مسلمانان محلّ گردهمايى باشد كه در آن گردهم مى‏آيند و به خاطر خداى عز و جل به صحنه آيند و خدا را در برابر نعمت‏هايش به شكوه و بزرگى ياد كنند، تا هم روز عيد و اجتماع و هم روز بالندگى و روز زكات دادن و روز اشتياق و روز فروتنى باشد. چون روز عيد فطر، روز اول سال است كه خوردن و نوشيدن در آن حلال مى‏شود. از اين روز خداوند دوست دارد، اجتماعى در اين روز براى مسلمانان باشد كه خداوند را در آن ستايش و نيايشِ با شكوهى به جاى آورند. «6»

پی نوشت ھا:

______________________________
(1)- طه (20): 59.

(2)- روضة الواعظين: 2/ 339.

(3)- روضة الواعظين: 2/ 347؛ فضائل الأشهر الثلاثة: 127- 128.

(4)- نهج البلاغه: حكمت 428.

(5)- بحار الأنوار: 87/ 362، باب 1، حديث 13؛ الأمالى، شيخ صدوق: 101، حديث 10.

 (6)- من لايحضره الفقيه: 1/ 522، حديث 1485؛ وسائل الشيعه: 7/ 481، باب 37، حديث 9911.