
امام سجاد (ع) در اول صبح و شام بدرگاه خدا مى خواند
امام سجاد (ع) در اول صبح و شام بدرگاه خدا مى خواند
̶ ستايش مخصوص خدائى است كه به قدرت كامله ى خود شب و روز را خلق فرمود
̶ و از يكديگر ممتاز كرد
̶ و براى هر يك حد محدودى و اندازه ى معينى قرار داد
̶ (يعنى مقدر ازلى) به تقدير (و حكمت بالغه ى خود) هر يك از شب و روز را در يك ديگر داخل (و از يكديگر خارج) گردانيد و اين تقدير و نظم خاص را براى نشو و نماى خلق و انتفاع بندگان خود در تغذيه و تهيه قوت و غذاى آنها مقدر فرمود (يعنى شب را تدريجا از كوتاهى بلند كرد تا از روز بكاهد و روز را هم به تدريج بلند كرد تا از شب بكاست و اين افزايش و نقصان روز و شب را كه از نظم خاص حركت زمين و بر حسب ظاهر گردش خورشيد مقرر داشت براى پيدايش فصول مختلف و اختلاف فصول را وسيله نشو و نماى معدن و نبات و حيوان گردانيد و براى طعام و شراب و نشو و نماى انسان مقدر فرمود پس مردم بايد پيوسته در اين حكمت بزرگ و تقدير خاص شب و روز فكر و نظر كنند تا معرفت به خدا و حسن تقدير حق پيدا كنند و شب و روز به طاعت و شكر نعمت خدا پردازند)
̶ پس تقدير ازلى حق شب را براى سكونت و آرامش از رنج كار و تعب و زحمت حركات روز تقدير فرمود و تاريكى شب را لباس و پوشش خلق (و پرده استتار عالم) قرار داد تا بندگان در لباس شب رفته و آسايش و خواب راحت كنند (و هر كس با هم جفت خود) به لذت و شهوت حلال نائل شود (يعنى خداى متعال شب را براى آسايش و خواب و آرامش از حركات روز و رنج و زحمت كسب و كار قرار داد و يكى براى لذت و شهوت مباح كه التذاذ جسمانى است و حظ دنيا و بهرمندى از عالم طبيعت است براى خلق مقدر فرموده است تا هر جاندارى به واسطه ظلمت در شب از حركات روز بركنار شوند و به راحت و لذت برخوردار گردند و اهل طاعت هم مشتاقانه به قوت روح و لذت راز و نياز و مناجات با دوست پردازند و به خلوتگاه معشوق عالم در شب تار از نظر بر آسمان و كرات بى نهايت شگفت انگيز نور كه عوالم بى حد و شمار سلطان عالم است راه يابند)
̶ و روز را تقدير ازلى الهى (به چراغ خورشيد تابان) روشن گردانيد تا در طلب روزى و تحصيل معاش خلق به فضل و كرم خدا بكوشند و بدين سبب روزى از خدا طلبند و در روى زمين او سير كنند (و آثار قدرت حق را در دريا و كوه و صحرا و اشجار و انهار و باغ و گلزار ببينند و انواع بى حد و شمار صنع خداى متعال را در عالم خاك بدان حسن و زيب و زيور و نقش و نگار حيرت افزا تماشا كنند و از هر نقش به نقاش قدرت ازلى راه معرفت پويند) و لذات عاجل موقت دنيا را طلب كنند (زيرا لذات دنيوى عاجل حلال هم بر حيواه مردم و قوت جسم و قواى بدنى لازم است) و به كار ادراك لذات آخرت (كه مقصد اصلى و منزل ابدى است نيز) بپردازند
̶ كه خدا اصلاح حال مردم را به هر يك از اين كار دنيا و آخرت كاملا مربوط ساخته (و از بندگان كار دنيا و آخرت هر دو را خواسته است)
̶ و بندگان را در اين اعمال شب و روز امتحان مى كند تا نظر كند (يعنى تا پاداش اعمالشان را به نظر خود آنها آشكار كند) كه آنان در اوقات طاعت و عبادت و مقامات فرض و واجب تكاليف الهى چگونه فرمان بردارى مى كنند؟ و در مواقع و مراتب احكام خدا چه طريق از راه اطاعت و عصيان را خواهند رفت؟ (تا دريابند و معلومشان گردد در روز تبلى السرائر قيامت به اعمالشان از خدا چه كيفر و پاداش خواهند يافت) كه در روز جزا آنانكه بدكار و زشت كردار بودند به كيفر بد (و عذاب قهر) مجازات شوند و آنان كه نيكوكار و فرمانبردار بودند به پاداش نيكو (در بهشت ابد) نائل گردند
̶ پروردگارا پس ستايش مخصوص تست (و حمد و ثنايت بر خلق واجب است) كه گريبان صبحگاهان را شكافتى و ما را متمتع و بهره مند به نور (چراغ) روز گردانيدى و ما را در راه هاى طلب روزى و قوت و غذاى خود بصيرت دادى و از آفات عالم و حوادث ناگوار راهزن ما را حفظ كردى.
̶ اى خدا ما شب را صبح (و صبح را شب) كرديم و اشياء همه بالتمام مانند ما شب را روز كردند در حالى كه همه موجودات عالم از آسمان و زمين عالم و آنچه در هر يك از آسمان و زمين و انواع مخلوقات منتشر كرده اى از آرام و جنبنده آنها مقيم و شاخص آنها (شايد مراد از مقيم فرشتگان متوقف در آسمان به قيام و ركوع و سجود باشند كه هرگز به فرمان حق از آسمان به زمين فرود نيايند و شاخص فرشتگانى باشند كه به امر خدا نزول به زمين خواهند كرد) و آنچه در جو هوا بالا رفته و آنچه در زير زمين پنهان شده است
̶ همگى شب را صبح كرديم در حالتى كه تمام در قبضه ى قدرت كامله توايم و ملك و اقتدارت بر ما مسلط و محيط است و مشيت و خواستت بر جميع ما (و انديشه و عمل و خواست و اراده ما) شامل است و تمام تصرفات و تغييرات احوال ما به امر نافذ (تكوينى و فرمان نظام ربانى) خواهد بود و تقلب و تحولات ما همه به حسن تدبير تست (و به حكم قضاى مبرم تو)
̶ هيچ براى ما (مخلوق عاجز ناتوان) امر و اقتدارى (بر خود و غير خود) جز به قضا (و قدر) تو ابدا نخواهد بود و هيچگونه خير (و سعادت دنيوى و اخروى) به ما جز به عطاى تو نخواهد رسيد.
̶ اى خدا اين روز حادث نويست (يعنى امروز كه در آنيم تازه از دور زمان به ما رسيده است) و بر (افعال و كردار ما) شاهد و گواه حاضرى است (در حضور تو) اگر ما در اين روز نيكى كنيم به حمد و ستايش و تحسين ما از ما وداع مى كند (و ابدا ديگر تا قيامت او را نخواهيم ديد) و اگر در اين روز بدى و زشتكارى كنيم به مذمت و نكوهش ما از ما وداع خواهد كرد
̶ پروردگارا درود فرست بر محمد و آل محمد و در اين روز نو به ما توفيق ده كه به حسن عمل نيكو با اين روز مصاحبت كنيم و ما را از آن كه (با عمل زشت و كار) بد از او مفارقت كنيم محفوظ بدار كه در آن مرتكب جرم و جنايتى نشويم و به ورطه ى گناه صغيره و كبيره اى درنيفتيم
̶ و هم در اين روز به ما حسنات بزرگ (و اعمال خير با خلوص) عطا فرما و از تمام سيئات و زشتكاريها باز دار و اطراف ظرف اين روز را براى ما پرساز از ستايش و سپاسگزارى خود و پاداش نيك و ذخيره آخرت و فضل و احسان خويش (در اين عبارات دعاء حضرت مردم را ترغيب و تشويق مى كند كه قدر عمر را در يك روزتان هم بدانيد و به طاعت خدا پردازيد و از گناهان و عصيان حق دورى كنيد كه اين روز به سعادت ابد شما گواهى دهد نزد خدا و ذخيره دار بقا و زاد سفر آخرت در اين روز براى خود فراهم كنيد و وقت پر بهاى خود را به باطل نگذرانيد و قدر و قيمت وقت را بدانيد كه چون اين روز عمر شما رفت ديگر هرگز برنمى گردد و تنها عمل شما در اين روز مى ماند پس در آن به حسن عمل كوشيد رزقنا الله و اياكم.)
̶ پروردگارا درود فرست بر محمد و آل اطهارش و (ما را به ترك گناهان موفق بدار كه) مونه و زحمت فرشتگان كرام الكاتبين (نويسندگان اعمال ما) را كمتر و آسان تر سازى (زيرا آن فرشتگان در عمل خير ما شادند و در نوشتن گناهان و شرور ما در رنج و زحمتند) و صحيفه ى اعمال ما را از كار خير و ثواب پر گردان و ما را نزد فرشتگان (نويسنده اعمال) به واسطه كثرت گناهان خوار و ذليل مگردان.
̶ پروردگارا درود فرست بر محمد و آل پاكش و براى ما در هر ساعت از ساعات اين روز حظى از بندگيت (يا بهره اى از مقامات بندگان خاصت) نصيب گردان و از شكر و سپاسگزاريت بهره اى عطا فرما و گواهى صادق از فرشتگان (مقرب) خود قرار ده (كه در عالم ملكوت اعلى آن ملائكه مقرب گواه من در اطاعت حق باشند و مرا به عبادت و طاعت و شكرگزارى خدا ياد كنند)
̶ خدايا درود فرست بر محمد و آل پاكش و ما را (از شر شيطان انس و جن و حمله هاى او) از پيش رو هم از پشت سر و هم از سمت راست و چپ و از تمام جوانب ما را حفظ فرما و از معصيت خود نگهدار و به طاعت خويش هدايت كن در حالى كه بكار (عشق و) محبتت سرگرم باشيم (و از حب دنيا و عشق به ما سواى خدا بيزار شويم).
̶ خدايا درود فرست بر محمد و آل پاكش و در همين روز و همين شب و در تمام روز عمر براى بكار خير پرداختن و از كار شر دورى جستن ما را موفق بدار و به شكر و سپاسگزارى از نعمتهايت و پيروى سنن شرع و دورى و احتراز از بدعتها(ى اهل بدعت) توفيق ده و به كار امر به معروف و نهى از منكر و ترويج و حفظ آئين اسلام و محو بدعتهاى باطل (و آراء اهل ضلالت) و لغزشهاى آن مويد فرما و به نصرت دين حق (و اهل حق) و تعظيم و اكرام آن و به ارشاد و راهنمائى گمراهان و به معاونت و كمك به ناتوانان و يارى مظلومان توفيقى كرامت فرما (در اين عبارات دعا امام سجاد امت را به وظائف مهمشان آگاه مى سازد كه از خدا در دعا بخواهيم و در عمل بكوشيم و اين اعمال كه اساس دين و علل ابقاء آئين و عظمت شرع اسلام و ترويج آن است جدا انجام دهيم).
̶ پروردگارا درود فرست بر محمد و آل پاكش و اين روز را (كه اكنون در آن زنده ام) با ميمنت و با بركت ترين ايام معبود ما قرار ده و بهترين مصاحب و رفيق ما مقرر فرما (يعنى توفيق بهترين اعمال را در اين روز به ما عطا كن كه از تمام روزهاى حيوه ما مباركتر باشد كه روز مبارك و ميمون و عيد سعيد حقيقى روزى است كه انسان به نيكوترين كار موفق گردد و به طاعت خدا و احسان به بندگان حق توفيق يابد) و اين روز را بهترين اوقات ما كه در آن روز را مى گذرانيم بگردان
̶ و از خشنودترين بندگانى كه شب و روز بر آنان مى گذرد قرار داده و از شكرگزارترين خلقت بر نعمتهاى گوناگونى كه عطا كردى مقرر فرما و پايدار و ثابت ترين خلق ما را بر احكام (و حقايق و سنن) شرايع خود گردان و از آنچه نهى و تحذير فرمودى (و حرام گردانيدى) مرا دورترين كس (و موفق ترين كس بر ترك آن محرمات) بساز (خلاصه يعنى اى خدا ما را بر انجام طاعت و خيرات و اوامر شرع كه رضا و خشنودى تو و خير و سعادت ما در آن است بيش از همه كسى موفق بدار و از مناهى و محرمات و اعمال شر و گناه كه موجب خشم و غضب تو است و شقاوت و عذاب ما بيش از هر كس ما را دور گردان)
̶ پروردگارا من تو را شاهد و گواه مى گيرم و با آنكه گواهى تو كافى است باز همه آسمان و زمين و هر كس را در آنها مسكن داده اى از فرشتگان و ساير خلق خود در همين روز حاضر و اين ساعت از عمرم و همين شب و همين مكان كه اكنون قرار گرفته ام همه را بر توحيد و ايمان خويش گواه و شاهد خود مى گيرم كه من گواهى مى دهم بر آنكه همانا توئى خداى يكتائى كه جز تو در ملك وجود هيچ خدائى نيست و تنها تو آن سلطانى كه در همه ملك هستى به عدالت كامل بين خلق حكم مى كنى و با بندگانت كمال رافت و عطوفت است توئى پادشاه ملك عالم آفرينش و مهربان به تمام خلق
̶ و باز گواهى مى دهم كه حضرت محمد (ص) بنده خاص (و اخص الخاص) تو و رسول اكرم و بهترين خلق تست
̶ پروردگارا تو (بهترين) درود و رحمتى كه بر احدى از خلق مى فرستى (كاملتر) و بيشتر از همه بر آن بزرگوار فرست بر آن روح پاك از دعاى ما بهترين رحمتى كه بر بنده اى از بندگانت مى فرستى به آن حضرت عطا فرما و (در مقابل مراحم و احسانى كه از آن بزرگوار به ما امت شده است) از ما امت بر او بهترين و گرامى ترين پاداشى كه بهر پيغمبرى از امتش عطا مى كنى عنايت فرما
̶ كه توئى بسيار عطا بخش بزرگ و آمرزنده گناه بزرگ و توئى مهربان ترين مهربانان عالم پس درود فرست بر محمد (ص) و آل (ع) نكوكار پاك طينتش كه اخيار خلق و شرافتمندان عالمند.