English
اعمال فیلتر
0 نظر
بخش سوم
«الهى! و قد افنيت عمرى فى شره السهو عنك و ابليت شبابى فى سكره التباعد منك.»:
«بار خدايا! (به نادانى من بنگر كه) عمر خودم را در حدت ناآگاهى از تو فنا كردم! و دوران شباب و جوانى ام را در مستى دورى از تو پوسانيدم!»
«فمن يكون اسوا حالا منى ان انا نقلت على مثل حالى الى قبرى، لم امهده لرقدتى و لم افرشه بالعمل الصالح لضجعتى. و ما لى لا ابكى و لا ادرى ما يكون مصيرى و ارى نفسى تخادعنى و ايامى تخاتلنى و قد خفقت عند راسى اجنحه الموت. فما لى لا ابكى؟! ابكى لخروج نفسى! ابكى لظلمه قبرى! ابكى لضيق لحدى! ابكى لسوال منكر و نكير اياى! ابكى لخروجى من قبرى عريانا ذليلا حاملا ثقلى على ظهرى انظرمره عن يمينى و اخرى عن شمالى!»:
«اينك چه كسى بدحال تر از من خواهد بود اگر به مثل همين حالى كه اكنون دارم مرا به قبرم منتقل كنند، (قبرى كه) آن رابراى خوابگاه خويش آماده نكرده ام و با عمل صالح، آن رابراى آسايش خود مفروش ننموده ام.
مرا چه شده است كه نگريم؟! با آنكه نمى دانم پايان كارم به كجا خواهد كشيد (و با چه نوع از انواع عذابهاى اليم مواجه خواهم شد) و مى بينم كه نفس بدانديشم مرا مى فريبد و ايام عمرم با من خدعه مى كنند (با آرزوهاى طولانى غفلت خيز و پيش آوردن صحنه هاى لذتبخش زودگذر، مشغولم مى سازند و از به خود آمدن، بازم مى دارند) در حالى كه بال و پر مرگ بر بالاى سرم به صدا درآمده است (و عن قريب بر روى سرم خواهد نشست)!
پس چه شده است مرا كه نگريم؟! (نه، بايد بگريم، بايد بگريم و بيتاب گردم.) مى گريم براى بيرون رفتن جان از بدنم! مى گريم براى ظلمت و تاريكى قبرم! مى گيريم براى تنگنايى لحدم! مى گريم براى پرسشهاى منكر و نكير از من (راجع به عقايدم)! مى گريم براى آن موقعى كه برهنه و خوار از قبرم بيرون مى آيم در حالى كه بار سنگين گناهان خويش بر دوش دارم، گاه به سمت راست خود نگاه مى كنم و گاهى به جانب چپ مى نگرم (دنبال فريادرسى مى گردم ولى فريادرسى نمى يابم.»)
سوز دل، لازم است، كه از شنيدن و فهميدن تنها، طرفى نتوان بست!
رهروان راه حق گفته اند: معارف الهيه و آشنايى با مطالب مربوط به آخرت، تعليمى و آموختنى نيست، بلكه نوشيدنى و چشيدنى است! ابتهال و تضرع به درگاه خدا، از سوز دل برمى خيزد! درد پيداكن و سوز دل به دست آور، كه آن، خود، تضرع و ابتهال را به دنبال مى آورد!
آب كم جو تشنگى آور به دست
تا بجوشد آبت از بالا و پست
آيا تا به حال شنيده ايد زن فرزند مرده را گريستن بياموزند و راه نوحه گرى تعليمش كنند؟! آن جگر كه از قلب كباب شده اش شعله اى پرالتهاب برمى آيد و يك واويل پر از سوز و گداز سرمى دهد، چنان تاثير مى كند كه دلها را مى سوزاند و چشمها رامى گرياند.
اما يك زن نوحه گر حرفه اى را بخواهند اجيرش كنند كه براى كسى نوحه گرى كند، او بايد اول، مادران جوان مرده غمزده راببيند و از آنها راه و رسم نوحه گرى بياموزد و مدتها تمرين نمايد، تازه پس از اينهمه، وقتى ناله و نوحه تقليدى بى سوز و گداز خود را سر مى دهد، در كسى كمترين تاثير نمى كند، نه دلى از آن به ارتعاش مى آيد و نه چشمى اشك آلود مى گردد.
نوحه گر گويد حديث سوزناك
ليك كو سوز دل و دامان چاك
از مقلد تا محقق فرقها است
كاين چو داود است و آن ديگر صداست
منبع گفتار اين سوزى بود
وان مقلد كهنه آموزى بود
كافر و مومن خدا گويند ليك
در ميان آن دو فرقى هست نيك
آن گدا گويد خدا از بهر نان
متقى گويد خدا از عين جان
گر بدانستى گدا آن گفت خويش
پيش چشم او نه كم ماندى نه بيش
گر به دل دريافتى گفت لبش
ذره ذره گشته بودى قالبش
آرى، تضرع از دل پردرد برمى خيزد. دل پر درد نيز از تفكر و انديشه در گذشته و حال عمر حاصل مى شود.
آدم اگر اندكى خود را از مشاغل غافل كننده دنيا فارغ سازد و اعمال زشت و اخلاق ناپسند خويش را در نظر آورده، نفس طاغى و سركش خود را ببيند كه همچون جهنم شعله ور در حال التهاب است و ملكات رذيله و اخلاق و اعمال مشئومه، از آن مى جوشد و از هر سو تيرگيها در زندگى خود و ديگران به وجود مى آورد، و همه باورش بشود كه همين خباثت و دنائت روح است كه پس از مرگ، آتش افروز جهنم خواهد شد و وى را به حميم و غساق جهنم مبتلا خواهد ساخت... طبيعى است كه بر اثر اين تفكر و خودنگرى، چشم دلش باز گشته وخود را هم اكنون در ميان جهنم مى بيند، كه به فرموده قرآن كريم:
«و ان جهنم لمحيطه بالكافرين»:
«حقيقت آنكه جهنم هم اكنون كافران را احاطه كرده است.»
و قهرى است كه به دنبال اين كشف و شهود، ترس و وحشتى عجيب بر او مستولى مى گردد و بند بند تنش به ارتعاش مى افتد و از عمق جان ناله اش بلند مى شود كه: واى بر من! و صد واى بر من! اگر هم الان، مرگ من فرا برسد و با همين نفس شوم و پليدى كه دارم وارد عالم برزخ بشوم، چه بدبختيها خواهم داشت و چه تيره روزيها خواهم ديد!!
در اين موقع است كه با جد تمام به فكر علاج بيماريهاى جان افتاده، از اطباى روح استمداد مى نمايد، دست به دامن اولياى خدا زده و تضرع كنان سر به آسمان برمى دارد و فرياد «امن يجيب المضطر اذا دعاه»: از صميم دل سر مى دهد.
آرى، اينجاست كه بى شك، آواى نشاطانگيز اجابت حق را به گوش دل مى شنود. چه كه او خود، وعده اجابت داده است، و «لايخلف الله الميعاد».
چون بگريانم بجوشد رحمتم
آن خروشنده بنوشد نعمتم
رحمتم موقوف آن خوش گريه هاست
چون گرست از بحر رحمت موج خاست
تا نگريد ابر كى خندد چمن
تا نگريد طفل كى جوشد لبن
اى برادر طفل طفل چشم تست
كام خود موقوف زارى دان نخست
كام تو موقوف زارى دل است
بى تضرع كاميابى مشكل است
گر همى خواهى كه مشكل حل شود
خار محرومى به گل مبدل شود
گر همى خواهى كه آن خلعت رسد
پس بگريان طفل ديده بر جسد
در اين عالم رافت و رحمت، هيچ تشنه اى را بى آب نمى گذارند، و هيچ دردمندى را بى دارو و دوا، رها نمى كنند. دعاى آدم مضطر، به طور حتم مستتبع اجابت است و موجب برطرف گشتن ناگواريهاست، كه فرموده است:
«امن يجيب المضطر اذا دعاه و يكشف السوء».
گريه ابر است و سوز آفتاب
استن دنيا همين دو رشته تاب
گر نبودى سوز مهر و اشك ابر
كى شدى اجسام ما زفت و سطبر
كى بدى معمور اين هر چار فصل
گر نبودى اين تف و اين گريه اصل
سوز مهر و گريه ابر جهان
چون همى دارد جهان را خوش دهان
آفتاب عقل را در سوز دار
چشم را چون ابر اشك افروز دار
ولى يا للاسف كه مجال تفكر در اين امور از ما گرفته شده است، لقمه هاى چرب اول شب و خواب نوشين آخر شب، معاشرت با مردم نااهل و مغفل، سرگرم بودن اكثر ساعات روز به امور دنيا و برخورد كردن با مظاهر شهوت و غفلت، ديگر فرصتى براى ما نگذاشته است تا تفكرى از ما حاصل گشته و تذكرى بياورد و سپس ارتعاشى در قلب به وجود آمده، آنگاه حال تضرع و ابتهال به بار آورد!
نازكان را سفر عشق حرام است حرام
كه به هر گام در اين ره خطرى نيست كه نيست
نازپرورد تنعم نبرد راه به دوست
عاشقى شيوه مردان بلاكش باشد
«لاينكر يا الهى عدلك ان عاقبته، و لا يستعظم عفوك ان عفوت عنه و رحمته. لانك الرب الكريم الذى لا يتعاظمه غفران الذنب العظيم».
«اى خداى من (اين بنده گنهكار نادم، با حالى در محضر تو ايستاده است كه) اگر عقوبتش كنى منكر عدلت نمى شود (چه آنكه عقاب تو از روى ظلم و ستم نمى باشد) و اگر از وى درگذرى و بر او رحمت آورى، عفو تو را (در جنب رحمت واسعه ات عجيب و) عظيم نمى شمارد. چه آنكه تو آن پروردگار كريمى هستى كه آمرزش گناه بزرگ بر تو بزرگ (و سنگين) نمى آيد.»
شرح و توضيح:
كيفر مجرم، مقتضاى «عدل» الهى است
در اين قسمت از بيان امام عليه السلام اشاره به اين شده است كه عقوبتهاى خدا در عالم آخرت درباره گنهكاران بر اساس قانون «عدل» است و كوچكترين ستمى در اين باب متصور نمى باشد.
اين همان حقيقتى است كه قرآن كريم روى آن تكيه كرده و مى فرمايد:
«و نضع الموازين القسط ليوم القيامه فلا تظلم نفس شيئا»:
«ترازوهاى «عدل» را در روز قيامت مى نهيم و لذا به هيچكس ستمى نخواهد شد.»
و نيز مى فرمايد:
«و خلق الله السموات و الارض بالحق و لتجزى كل نفس بما كسبت و هم لايظلمون»:
«خدا آسمانها و زمين را بحق (و بر اساس عدل) آفريد تا هر كس به تناسب اعمالى كه انجام داده است جزا داده شود. و آنان مورد ستم واقع نمى شوند.»
مجازات اخروى، تجسم اعمال دنيوى است
و راز اين امر، آنگاه روشن مى شود كه ما چگونگى و كيفيت مجازات اخروى و تناسب آن را با اعمال دنيوى بشناسيم و بدانيم كه بر حسب مستفاد از قرآن و روايات معصومين عليهم السلام مجازات در عالم آخرت، تجسم اعمالى است كه انسان در عالم دنيا انجام داده است، نه چيزى جدا و خارج از آن!
نسبت «جزا» با «عمل»، نسبت «ميوه» است به «بذر»، كه بذر عمل در دنيا، در مزرعه نفس آدمى با دست خود انسان افشانده مى شود و ميوه آن در آخرت، به صورت كيفر و پاداش از كانون همان نفس سر برآورده و عايد خود انسان بذرافشان مى گردد.
و هيچ شكى نيست در اينكه عادلانه ترين نوع جزا بازگرداندن عين «عمل» به «عامل» است، كه قرآن كريم با صراحت تمام مى فرمايد:
«و توفى كل نفس ما عملت و هم لايظلمون»:
«به هر كسى آنچه كرده و انجام داده است تماما پرداخت مى گردد و آنان مورد ستم واقع نمى شوند.»
«توفيه» كه به معناى «اعطاى كامل حق» است، در آيه شريفه تعلق به «ما عملت» گرفته و با وضوح تمام، دلالت بر اين دارد كه عين «عمل» به عنوان «حق جزا» به انسان داده مى شود، و به همين جهت است كه راه تصور هرگونه ستم مسدود مى گردد، كه مى فرمايد:
«فاليوم لا تظلم نفس شيئا و لا تجزون الا ما كنتم تعملون»:
«پس امروز (روز قيامت) به هيچكس ستمى نمى شود و جز آنچه كه (در دنيا) انجام مى داديد، جزا داده نمى شويد.»
عارف رومى در اين باب بسيار عالى گفته است:
گر به خارى خسته اى خود كشته اى
ور حرير و قز درى خود رشته اى
از تو رستست ار نكويست ار بد است
ناخوش و خوش هم ضميرت از خود است
زانچه مى بافى همه روزه بپوش
زانچه مى كارى همه روزه بنوش
چون عمل كردى شجر بنشاندى
اندر آخر حرف اول خواندى
اول فكر آخر آمد در عمل
بنيت عالم چنان دان در ازل
گرچه شاخ و برگ و بيخش اول است
آنهمه از بهر ميوه مرسل است
ميوه ها در فكر دل اول بود
در عمل ظاهر به آخر مى شود
عالم اول جهان امتحان
عالم ثانى جزاى اين و آن
در اين زمينه، آيات عديده و روايات كثيره وارد شده است. خواستاران توضيح و تحقيق بيشتر به كتاب «قرآن و قيامت» تاليف نگارنده همين اوراق رجوع فرمايند (از صفحات: 223 تا 228 و 673 تا 703 و 717 تا 729).
عفو مجرم مقتضاى كرم و فضل خداوندى است
البته عقاب غير مجرم، ظلم است و از ساحت قدس خداوند عدل حكيم بى نهايت دور و اسناد آن به حضرت اقدسش موجب كفر است.
اما عفو مجرم و چشم پوشى از گناه گنهكار و گذشت از عقوبت يك فرد مستحق عقاب، بر اساس فضل و كرم، بسى ممدوح است و مستحسن. و به هيچ وجه، منافات با مقام «قسط» و «عدل» ندارد.
آرى، وعده پاداش عمل به كسى دادن و آنگاه خلف وعده نمودن، قبيح است و شايسته حضرت اكرم الاكرمين نمى باشد، اما وعده عقاب بر گناه گنهكار دادن و آنگاه از عقاب وى صرفنظر كردن، نه تنها قبيح نيست، بلكه نشانه اى از مقام ارحم الراحمينى حضرت رب رحيم نيز مى باشد.
نقل شده است كه يك فرد اعرابى گفت: «يا رسول الله من يلى حساب الخلق؟»: «رسيدگى به حساب خلق را چه كسى به عهده خواهد داشت (در روز قيامت)؟»
فرمود: «الله تبارك و تعالى». گفت: «هو بنفسه؟»: «آيا او خود، متصدى امر حساب است؟» فرمود: آرى.
مرد، از اين خبر، خوشحال شد و لبهايش به تبسم باز شد. رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «مم ضحكت يااعرابى؟»: «از چه جهت خندان شدى؟» گفت: «ان الكريم اذا قدر عفا، و اذا حاسب سامح.»: بدون شك، كريم، وقتى به قدرت رسيد عفو مى كند، و وقتى به رسيدگى حساب پرداخت آسان مى گيرد و از لغزشها مى گذرد.»
رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «صدق الاعرابى. الا لاكريم اكرم من الله تعالى! هو اكرم الاكرمين.»: «راست گفت مرد اعرابى. حال آگاه باشيد كه هيچ كريمى كريمتر از خداوند تعالى نيست! او كريمترين كريمان است.»
آنگاه فرمود: «فقه الاعرابى.»: «اعرابى حقيقت امر را آنچنانكه هست درك كرد.» معناى «كريم العفو»!
در حديث آمده است كه روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم (يا ديگرى از انبياى عظام عليهم السلام) به زبان آورد: «يا كريم العفو!»: «اى خدايى كه (از گناه بندگان) كريمانه مى گذرى!» جبرئيل كه حاضر در محضر بود عرضه داشت:
«تدرى ما تفسير يا كريم العفو؟ هو ان عفا عن السيئات برحمته، بدلها حسنات بكرمه.»:
«تفسير كريم العفو اين است كه او اگر از سيئات انسان بر اساس رحمتش مى گذرد، همانها را بر اساس كرمش تبديل به حسنات مى نمايد.»
اتكال به فضل و رحمت حق بايد داشت
از امام باقر عليه السلام منقول است، «قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم قال الله تبارك و تعالى: «لا يتكل العاملون على اعمالهم التى يعملونها لثوابى. فانهم لو اجتهدوا و اتعبوا انفسهم- اعمارهم- فى عبادتى، كانوا مقصرين غير بالغين فى عبادتهم كنه عبادتى فيما يطلبون عندى من كرامتى و النعيم فى جناتى و رفيع الدرجات العلى فى جوارى.
و لكن برحمتى فليثقوا، و فضلى فليرجوا، و الى حسن الظن بن فليطمئنوا. فان رحمتى عند ذلك تدركهم، و منى يبلغهم رضوانى، و مغفرتى تلبسهم عفوى. فانى انا الله الرحمن الرحيم و بذلك تسميت.»:
«رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود كه خداوند تبارك و تعالى فرموده است:
«اهل عمل (و عبادت كنندگان) كه براى رسيدن به پاداش من كارهاى (عبادى) خود را انجام مى دهند، تكيه بر اعمالشان ننمايند (اعمال خويش را كافى در تامين سعادتشان ندانند). چه آنكه آنان هر چه بكوشند و خود را در تمام مدت عمر به رنج و تعب بيفكنند، در هر حال از حقيقت امر عبوديت در حد تقصير خواهند بود و به اتكال عبادتشان نخواهند توانست به آنچه از من مى خواهند از كرامت و زندگى خوش در بهشت و درجات بلند و عالى رتبه در جوار من، نايل گردند.
و ليكن بايد (در عين حالى كه با اهتمام شديد به انجام اعمال عبادى خويش مى پردازند) تكيه به «رحمت» من نمايند و اميدوار به «فضل» من بوده و به «خوش گمانى» نسبت به من، دلگرم و مطمئن باشند!!
چه آنكه در اين موقع و با اين شرايط است كه رحمت من شامل حالشان مى گردد و من و لطف و عنايت من، آنها را به رضوان من مى رساند و آمرزش من، لباس عفو مرا بر آنان مى پوشاند. چرا كه من- آرى من- خداوند بخشاينده مهربانم و به اين (نامهاى حسن) ناميده شده ام.»
حل يك اشكال:
اعتراف به معصيت در لسان معصومين عليهم السلام چه توجيهى دارد؟
در اينكه ائمه اطهار عليهم السلام به اعتقاد قطعى ما شيعه اماميه، داراى مقام «عصمت» مى باشند و ساحت اقدسشان، به تطهير خدا، مطهر از هرگونه رجس و پليدى است، ترديدى نيست.
ولى از سوى ديگر مى بينيم آن وجودات مقدسه عليهم السلام در دعاها و مناجاتهاى منقوله از ناحيه اقدسشان در پيشگاه خدا، اعتراف به گناه و معصيت مى نمايند و همچون ديگربندگان گنهكار عاصى، دست به «توبه» و استغفار زده، با اشك و آه و ناله هاى جانسوز، از خداوند غفار استدعاى عفو و آمرزش مى كنند.
آيا اين دو مطلب با يكديگر چگونه ممكن است سازگار باشند؟
معصوم بودن و آنگاه اعتراف به معصيت نمودن؟!
در حل اين اشكال، از سوى بزرگان از علما توجيهاتى نقل شده است. و آنچه در اينجا مناسب به نظر مى رسد ذكر شود، توجيهى است كه صاحب «كشف الغمه»، على بن عيسى اربلى رحمه الله آورده است.
حاصل مضمون سخن در بيان آن عالم جليل القدر اين است كه مى گويد:
«من در مضامين ادعيه ماثوره از ائمه معصومين عليهم السلام مى انديشيدم و تناسب يك قسمت از آنها را كه متضمن اعتراف به گناه است با مقام عصمت، درك نمى كردم.
وقتى اين مطلب را با عالم بزرگوار رضى الدين ابن طاووس رضى الله عنه به ميان گذاشتم، فرمود: اين سنخ بيانات در مقام تعليم ديگران از آن بزرگواران صادر شده است.
ولى من، بعد از آن به فكر رفتم كه اين مناجاتها غالبا در دل شبهاى خلوت، دور از مجتمع مردم به ميان آمده و طبعا زمينه اى براى تعليم ديگران متصور نبوده است.
آنگاه از باب اقناع خود مى گفتم، ممكن است از باب تواضع و فروتنى بنده در حضور خدا باشد كه از معصومين نيز اين روش مطلوب است.
ولى باز اين مطلب براى خودم قانع كننده نبود، تا اينكه سيد بن طاووس از دنيا رحلت فرمود و سالها گذشت و من، همچنان در اين باره مى انديشيدم، كه ناگهان نسيم عنايت ورزيد و الطاف خداوندى شامل حال آمد، قلبم به نور هدايت خدا روشن گرديد و رمز مطلب برايم واضح شد و تقرير آن بدين شرح است كه:
انبيا و ائمه هدى عليهم السلام از آن نظر كه در مرتبه اعلاى از معرفت و قرب حضرت «الله»- جل و علا- قرار گرفته اند، طبعا پيوسته در حال حضور و مراقبه و مشغول القلب به خدا هستند و جز خدا به چيزى نمى انديشند و غير از ذكر خدا و عرض نياز به خدا همى ندارند!
آن كس كه مى گويد: «اعبد الله كانك تراه. فان لم تكن تراه فانه يراك.»: «خدا را آنگونه عبادت كن كه گويى او را مى بينى. چه اگر تو او را نمى بينى، او تو را مى بيند.»
چنين كس، حال و مقام خود را نشان مى دهد كه هميشه حاضر و خاضع در محضر خالق است و آنى خود را فارغ از وى نمى بيند.
و لذا اين هميشه حاضران در محضر حق، همينكه گهگاه از باب ضرورت زندگى عادى بشرى، ناچار مى شوند از آن مقام اشمخ و اعلاى حضور مست قيم، خود را تنزل داده و در عالم طبع انسانى، اشتغال به غذا و خواب و ديگر مباحات و امور عادى زندگى پيدا كنند، همين تنزل از مقام اعلاى قرب و اشتغال به امور بشرى را انحطاط روح دانسته و موجب تكدرقلب به حساب مى آورند و آن را گناهى بس بزرگ از جانب خود مى شمارند و از اينرو، به توبه و استغفار مى پردازند، دردل شب سر به خاك تذلل مى نهند، اشك مى ريزند و مانند مار گزيده به خود مى پيچند و از خدا طلب آمرزش و مغفرت مى نمايند.
از باب مثل، در رفتار مردم دنيا بينديشيد. آن دسته از افراد مقرب درگاه سلطانى از سلاطين جهان كه بيش از ديگران به جلال و عظمت سلطنت پى برده اند، چگونه مراقب آداب حضور مى باشند كه حتى به خود، اجازه نشستن و گفتن يا غذا خوردن و خوابيدن در محضر سلطان نمى دهند!
و اگر احيانا به حكم ضرورت، يكى از اين حالات در محضروى پيش آيد، در مقام اعتذار و پوزش طلبى برمى آيند و مكررا از اين عمل گستاخانه خويش اظهار خجلت و شرمسارى مى نمايند.
حال چه گمان مى بريد درباره انبيا و امامان عليهم السلام، آن مقربان درگاه حق و عارفان مقام امنع اقدس حضرت رب العالمين كه بيش از همه كس درك جلال و جمال كرده اند؟! و لذا سزاوار است كه آن بزرگان كوچكترين انصراف از مقام حضور را، هر چند به حكم ضرورت زندگى بشرى باشد، گناهى عظيم از سوى خود به حساب آورند و به استغفاربپردازند!
آرى، «حسنات الابرار سيئات المقربين»: «اعمالى كه صدورآن از «ابرار» و بندگان نيكوكار خدا، جزء حسنات و اعمال نيك به شمار مى آيد صدور همان اعمال از «مقربان» درگاه حق سيئه و گناه و عصيان محسوب مى گردد»،
و شايد اشاره به همين معنا باشد آنچه از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم نقل شده است:
«انه ليران على قلبى. و انى لاستغفر بالنهار سبعين مره.»:
«تيرگيها و حجابهايى بر قلبم مستولى مى گردد. و لذا در روز، هفتاد بار استغفار مى كنم و از خدا طلب آمرزش مى نمايم.»
(پايان ملخص گفتار مرحوم «اربلى» در كتاب «كشف الغمه» ج 2، ص 252 تا 254).
احتمالا توجيه ديگرى نيز در اين باب به نظر مى رسد و آن اينكه:
سالكان مسلك «توحيد» و «تقرب» كه على الدوام در حال تكامل روحى و سير معنوى هستند، در هر مرتبه اى از مراتب سير و سلوك كه حجابى از قلبشان برداشته مى شود، درجه پايين و بودن در آن درجه را براى خود، تقصيرى يا قصورى مى شناسند و با حال تضرع و زارى، از خدا پوزش مى طلبند و استغفار مى نمايند.
و در نتيجه، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم- به مفاد حديث سابق الذكر- روزى يا شبانه روزى، هفتاد يا صد حجاب از حجابهاى جلال و جمال الهى از مقابل قلبش برداشته مى شد و هفتاد يا صد درجه از درجات معرفت و قرب الهى را مى پيمود و در هر درجه اى نسبت به درجه پايين سير، استغفار مى نمود.
و هكذا ائمه معصومين عليهم السلام كه در ادعيه و مناجاتهاى خود، توبه و استغفار داشته اند. و الله تعالى اعلم بمقاصداوليائه الكرام عليهم الصلاه و السلام.
از بيان مرحوم علامه طباطبايى- رضوان الله تعالى عليه- نيزاين توجيه دوم ممكن است استفاده شود. (به تفسير «الميزان»، ج 4، ص 262 رجوع شود.)
نظرات کاربران (0)