
در وداع ماه مبارك رمضان
و از دعاهاى آن حضرت (عليه السلام) است در وداع ماه مبارك رمضان
― اى خداوند! اى كه بر عطا عوض نمى طلبى.
― و از بخشش پشيمان نمى شوى.
― و با بنده ى خود به مانند او رفتار نمى كنى
― بى سبب مى بخشى و بى استحقاق عفو مى كنى. عقوبت تو عدلست و حكم تو خير و مصلحت.
― اگر ببخشى عطاى تو آميخته با منت نيست و اگر منع كنى ستم نكرده اى.
― هر كه سپاس تو گزارد جزاى وافر مى دهى، با آنكه تو خود سپاسگزارى را به او الهام كرده اى.
― و هر كه حمد تو گويد پاداش وى را كامل عطا مى كنى با آنكه تو خود به او حمد آموخته اى.
― عيب كسى را مى پوشى كه شايسته رسوائى است و اگر مى خواستى رسوايش مى كردى. و بر كسى بخشش مى فرمائى كه سزاوار حرمان است و اگر مى خواستى محرومش مى ساختى. اما تو بناى خويش بر تفضل نهاده و قدرت خود را در تجاوز و عفو بكار مى برى.
― آن را كه نافرمانى كند به حلم فرا پيش آئى و آنكه بر خويش ستم كند مهلت دهى شايد فرصت يابند و بازگردند. و در عقوبت شتاب نمى فرمائى تا توبه كنند. كسى هلاك نشود از جهت تو و بدبخت نگردد. مگر دير زمانى تو او را مهلت داده و حجت بر وى تمام كرده اى. اى خداى كريم! اين همه بزرگوارى و بخشندگى و مهربانى و بنده نوازى تست اى پروردگار حليم!
― براى بندگان درى سوى آمرزش خود گشودى و آن را توبه نام نهادى، دليلى از قرآن آوردى كه بندگانت آن در را گم نكنند. فرخنده باد نام تو! گفتى: «سوى خدا توبه كنيد توبه خالص شايد پروردگار شما گناهان شما را محو كند و به باغهائى درآورد كه از زير درختان آن جويها روان است».
― روزى كه خداوند پيغمبر و مومنين با او را رسوا نكند روشنائى در پيشاپيش و از دست راست آنها مى رود، مى گويند اى پروردگار ما نور ما را كامل كن و ما را بيامرز كه تو بر هر چيز قادرى». بهانه ى آن كسى كه پس از گشودن اين در و گماشتن اين راهنما به خانه درنيايد چيست؟
― و تو در اين سودا از خود بر سود بندگان افزودى خواستى در اين بازرگانى نفع بسيار برند و از رسيدن خدمت تو رستگار شوند و فزونى يابند، پس تو، كه نامت فرخنده و بلند باد، گفتى «هر كس عملى نيكو بجاى آرد ده برابر آن عوض گيرد و هر كس يك كردار زشت بجاى آرد جز به اندازه همان يكى كيفر نبيند».
― و گفتى «مثل آنها كه مال خود را در راه خدا انفاق مى كنند مثل دانه است كه هفت خوشه از آن رويد و در هر خوشه صد دانه بود و خداى براى هر كس خواهد چند برابر افزون كند». و گفتى «كيست به خدا قرض نيكو دهد و خداوند آن را چندين برابر گرداند» و مانند اين در قرآن بسيار فرستادى و نويد تضاعف حسنات دادى.
― و تو به سخن خود و از باطن علم خويش براى ترغيب آنان به چيزى كه سود آنها است، بر رازى آگاهشان كردى كه اگر پنهان كرده بودى به چشم نمى ديدند و به گوش نمى شنيدند و انديشه آنها به آن نمى رسيد گفتى «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و مرا شكر گوئيد و ناسپاسى مكنيد» و گفتى «اگر مرا سپاس گزاريد نعمت شما را افزون كنم و اگر ناسپاسى كنيد عذاب من سخت است».
― و گفتى «مرا بخوانيد تا من اجابت شما كنم و اگر سركش باشيد و بندگى من نكنيد زود باشد كه به دوزخ درآئيد» پس دعاى خود را بندگى خواندى و ترك آن را سركشى نام نهادى كه اگر ترك دعا كنند به خوارى در جهنم روند.
― پس بندگان تو نعمت تو را ياد كردند و فضل تو را سپاس گفتند و مطابق فرمان تو تو را خواندند و در راه تو صدقه دادند تا نعمت آنها را افزايش دهى و بدين سبب از خشم تو رهائى يافتند و به خشنودى تو رستگار شدند.
― و اگر يكى از آفريدگان تو ديگرى را رهنمائى كرده بود به مانند آنچه تو آنان را ره نمودى سزاوار ستايش بسيار بود و او را به نيكى ياد مى كردند و منت داشتند و به هر زبان ثنا مى گفتند. پس سپاس تو را به هر طريقى كه توان سپاس تو گفت و به هر لفظى كه شكر تو توان گذارد و به هر معنى كه انديشه بدان راه يابد.
― اى كه به احسان و فضل سزاوار ستايش بندگان گشتى و آنان را به نعمت و بخشش فرا گرفتى، چه بسيار نعمتهاى تو بر ظاهر حال ما پيدا است و عطاى تو بر ما وافر و به احسان خاص تو سرافرازيم.
― ما را سوى دين برگزيده ى خود هدايت فرمودى و به شريعت پسنديده ات راه نمودى و در راه هموار سالك گردانيدى و ما را بينا كردى تا به تو تقرب جوئيم و به كرامت تو رسيم.
― خدايا! تو ماه رمضان را از بزرگترين تكاليف و عظيمترين واجبات قرار دادى و از ماههاى ديگر به بركتش مخصوص داشتى و از ساير اوقات برگزيدى و بر همه ى ازمنه برترى دادى، چون قرآن و نور هدايت را در اين ماه فرستادى، ثواب ايمان را در آن چند برابر كردى و روزه را فريضه گردانيده و شب زنده دارى را مرغوب شمردى و شب قدر را بزرگ داشتى كه بهتر از هزار ماه است.
― و ما را بر امم ديگر برگزيدى و رمضان را مخصوص ما گردانيدى و فضل اين ماه را به ما عنايت كردى نه به اصحاب شرايع ديگر، پس به فرمان تو روز آن را روزه گرفتيم و به يارى تو شب بپا خاستيم، بدين روزه و شب زنده دارى ما را در معرض بخشايش خويش آوردى و ما به ريسمان ثواب تو چنگ فرا برديم، هر كس روى سوى تو آرد اميدش را بر مى آورى و آنكه از فضل تو چيزى خواهد بى دريغ مى بخشى و هر كس به تو تقرب جويد تو هم بدو نزديك شوى.
― اين ماه در ميان ما چندى بماند و خوب همنشينى بود و بهترين سودهاى جهان را براى ما آورد و چون وقت او بسر آمد و مدتش به انجام رسيد و شماره ى روزهايش پايان يافت آهنگ جدائى كرد.
― پس او را بدرود گوئيم اما جدائى او بر ما سخت ناگوار است، بازگشتن او ما را اندوهگين ساخت و به وحشت افكند، حق صحبت او بر عهده ى ما بماند و رعايت حرمتش واجب آمد و اداى حقش لازم. پس گوئيم سلام بر تو باد اى ماه بزرگ خداى و جشن دوستان او.
― سلام بر تو اى كه در زمانه بهترين همنشين بودى و روز و ساعتهاى تو بهتر از هر ماه ديگر بود.
― سلام بر تو! ماهى بودى كه آرزوها نزديك شد و اعمال خير روائى يافت.
― سلام بر تو! چه ارجمند همدمى بودى تا بودى، و چه غم انگيز است فراق تو چون از ما جدا شوى. چه مايه ى اميدى تو كه فرقتت اين همه دردناك است.
― سلام بر تو! كه يار مونس ما بودى، آنگاه كه آمدى ما را شاد كردى و اكنون كه مى روى رفتن تو سهمگين و دلخراش است.
― سلام بر تو كه در مجاورت تو دلها نرم شد و گناهان كاهش يافت.
― سلام بر تو! اى ياورى كه ما را بر شيطان چيره كردى، و رفيقى كه راههاى خير را هموار ساختى.
― سلام بر تو! چه بسيارند آزادشدگان خداوند در تو، و چه نيكبخت است به سبب تو آنكه رعايت حرمت تو كرد.
― سلام بر تو! چه بسيار زنگ گناهان را از صفحه ى جانها زدودى و عيبهاى گوناگون را فرو پوشيدى.
― سلام بر تو! گناهكاران را ماندن تو دراز كشيد و در سينه مومنان شكوه تو بسيار ماند.
― سلام بر تو! چه ماهى تو كه روزگار با تو دعوى برابرى نكند.
― سلام بر تو! ماهى بودى از هر جهت بى گزند و آزار.
― سلام بر تو! صحبت تو را ناخوش نداشتيم و از همنشينى با تو ناراضى نبوديم.
― سلام بر تو كه با بركت بسيار آمدى و چرك گناهان را از ما شستى.
― سلام بر تو! تو را بدرود كنيم با آنكه از تو ملول نيستيم، روزه ى تو را ترك گوئيم اما از آن تنگدل نباشيم.
― سلام بر تو! كه پيش از آمدن آرزوى تو را داشتيم و پيش از رفتن از مفارقت تو اندوهگين بوديم.
― سلام بر تو! چه بديها كه به يمن تو از ما گذشت و چه نيكيها كه به بركت تو بر ما ريزان شد.
― سلام بر تو و بر شب قدر كه از هزار ماه بهتر است.
― سلام بر تو كه ديروز به تو مشتاق بوديم و فردا آرزوى تو را مى كشيم.
― سلام بر تو و بر آن نعمتها كه از آن محروم گشتيم و بركتهاى گذشته كه از ما گرفته شد
― خداوندا ما اهل اين ماهيم، ما را بدين شرف لايق دانستى و توفيق ادراك آن دادى، در زمانى كه بدبختان قدر آن را نشناختند و به بدبختى از فضيلت آن محروم گشتند.
― توئى كه معرفت آن را مخصوص ما گردانيدى و به سنن آن ما را هدايت فرمودى، با آنكه كوتاهى كرديم اما به توفيق تو روزه گرفتيم و شبها به عبادت برخاستيم و اندكى از بسيار حق آن را ادا كرديم.
― خدايا تو را حمد گوئيم و به بدكردارى خود اقرار كنيم و به تباهكارى اعتراف داريم و در دل با تو پيمان توبه بنديم پس با آن همه تقصير و كوتاهى اجر ما را كامل عطا كن تا فضائلى كه دوست داشتيم و از دست ما بدر رفت تدارك كنيم و عوض آن ذخائر گوناگون كه آرزومند بوديم و بدان نرسيديم بازيابيم.
― و آنچه از حق تو تقصير كرده ايم عذر ما بپذير و عمر ما را به ماه رمضان آينده برسان و چون رسانيدى ما را يارى كن تا عبادتى كه سزاوار تو است بجاى آريم و به طاعتى كه در خور بزرگى تو است شبها برخيزيم و از اعمال نيكو آن اندازه بر دست ما جارى كن كه يك ماهه وظيفه ى دو ماه را ادا كنيم.
― خداوندا اگر در اين ماه اتفاقا نافرمانى كرده گناهى مرتكب شده يا خطائى نموديم به عمد يا به فراموشى و بر خويش ستم كرديم يا حرمت ديگرى را نگاه نداشتيم پس درود بر محمد و آل او فرست و ما را به پرده ى عفو بپوش و به رحمت خود از ما درگذر و ما را در پيش چشم آنها كه از بدبختى ما شاد مى گردند رسوا مساز و زبان طعنه زنان را بر ما دراز مكن و به مهر بى پايان و فضل كاهش ناپذير خود ما را به كارى وادار كه گناه ما بريزد و هر چه را از ما نمى پسندى فرو پوشد.
― خدايا درود بر محمد و آل او فرست و مصيبت ما را در فراق اين ماه تدارك كن و عيد فطر را بر ما فرخنده ساز و آن را بهترين روز گردان كه بر ما گذرد بيشتر از هر وقت عفو تو را سوى ما كشاند و گناه ما را ببرد، گناهان پنهان و آشكار ما را بيامرز.
― خدايا چون اين ماه بسلخ رسد گناهان ما را نيز از ما سلخ كن و به رفتن اين ماه بديهاى ما را نيز ببر و ما را در اين ماه نيكبخت ترين و با نصيب ترين و بهره مندترين مردم گردان.
― خدايا هر كس حق اين ماه را چنانكه بايد رعايت كرد و حرمت آن را چنانكه شايد نگاهداشت به وظائف آن نيك بايستاد و از گناهان به راستى پرهيز كرد و سوى تو به طاعتى تقرب جست كه موجب خشنودى تو گشت و بخشايش تو را سوى خود كشيد. پس ما را به قدرت خود مانند آن ده و به فضل خود چندين برابر عطا كن كه سرچشمه ى فضل تو هرگز خشك نشود و گنج كرم تو كاهش نيابد بلكه پيوسته ريزان باشد و كان احسان تو به پايان نرسد و عطاى تو گوارنده باشد.
― خدايا درود بر محمد و آل او فرست و هر كس تا روز قيامت اين ماه را روزه دارد و تو را عبادت كند براى ما به اندازه ى ثواب او مقرر دار و بنويس.
― خدايا در اين روز فطر كه آن را براى مومنان روز جشن و شادى و براى دينداران هنگام اجتماع و انس گردانيدى، از هر گناهى كه مرتكب شديم و هر بدى كه پيشتر از ما صادر گشت و هر انديشه ى زشت كه در ضمير ما گذشت سوى تو توبه كنيم، توبه اى كه به گناه باز نخواهيم گشت و به خطائى عودت نخواهيم كرد، توبه ى پاك و خالص از شك و شبهه، و آن را از ما بپذير و راضى باش و ما را بر آن استوار بدار.
― خدايا بيم عقاب در دل ما افكن و شوق ثواب موعود نصيب ما كن تا لذت اين دعاها را دريابيم و از عذاب تو، نستجير بك، هراسناك باشيم.
― و ما را از زمره ى تائبان شمر كه محبت خويش را درباره ى آنان لازم فرمودى و بازگشت به طاعت را از آنان پذيرفتى يا اعدل العادلين
― خدايا از گناه پدران و مادران و اهل دين ما بگذر هر كس در گذشته و هر كه خواهد آمد تا روز قيامت
― خدايا بر محمد پيغمبر ما و بر خاندان او درود فرست چنانكه بر پيغمبران مرسل فرستادى و بر او و آل او درود فرست چنانكه بر بندگان شايسته ى خود فرستادى و بهتر از آنها اى پروردگار جهانيان درودى كه بركت آن بما رسد و سود آن عايد ما شود و دعاى ما مستجاب گردد، اى بزرگوارترين كس كه همه روى به تو آرند و كارگزارنده تر كس كه همه توكل بر تو كنند و بخشنده تر كس كه هر چيز از فضل تو خواهند و تو بر هر چيز توانائى.